Η διαπίστωση πως η καρδιά ενός αθλητή διαφέρει από του μέσου ενήλικα έχει διατυπωθεί από το 1890. Σήμερα, με τη χρήση εξειδικευμένων διαγνωστικών μεθόδων, γνωρίζουμε πως η καρδιά εμφανίζει φυσιολογικές δομικές και λειτουργικές προσαρμογές στη συστηματική άσκηση, που συνοψίζονται στον όρο “αθλητική καρδιά”.

Η φυσιολογική αναδιαμόρφωση του καρδιακού μυός εξαρτάται από τις ανάγκες προπόνησης του αγωνιζομένου, όπως συμβαίνει με όλους τους μύες του σώματος. Διακρίνουμε λοιπόν διαφορετικές αλλαγές στα αθλήματα αντοχής με έντονες αερόβιες ανάγκες (δρόμοι μεγάλων αποστάσεων, ποδηλασία, κολύμβηση) και άλλες προσαρμογές στα αθλήματα δύναμης με υψηλό βαθμό αναερόβιας άσκησης (άρση βαρών, ρίψεις του στίβου).

Η καρδιά του μαραθωνοδρόμου συνήθως εμφανίζει αυξημένες εσωτερικές διαστάσεις ως και 15% συγκριτικά με άτομα ίδιου φύλου και ηλικίας που δεν αθλούνται. Αντίθετα, στην καρδιά ενός αθλητή άρσης βαρών παρατηρείται κυρίως πάχυνση των τοιχωμάτων ως και 20%.

Βεβαίως, τα περισσότερα αθλήματα χαρακτηρίζονται από συνδυασμούς αερόβιας και αναερόβιας άσκησης, όπως το δημοφιλές ποδόσφαιρο, που κατατάσσεται ως μετρίως αναερόβιο και συγχρόνως έντονα αερόβιο άθλημα. Γι’ αυτόν τον λόγο, στους ποδοσφαιριστές οι παρατηρούμενες μεταβολές στην καρδιά είναι ανάμικτης μορφολογίας, συνδυάζοντας τόσο την αύξηση των διαστάσεων των καρδιακών κοιλοτήτων όσο και την πάχυνση των καρδιακών τοιχωμάτων.

Επιπλέον, ειδικά στα αθλήματα αντοχής μειώνεται η καρδιακή συχνότητα ηρεμίας και προκαλούνται καλοήθεις διαταραχές του ρυθμού και ορισμένες μορφές αρρυθμίας, οι οποίες συνήθως εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια της άσκησης.

Πώς η έντονη άσκηση μπορεί να μεταβληθεί από ευεργετική σε βλαπτική διαδικασία για την υγεία της καρδιάς

Συνήθως, όμως, σε μια δράση υπάρχει και μία αντίδραση. Ειδικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ορισμένα εξαντλητικά αθλήματα αντοχής, όπως το τρίαθλο, οι μαραθώνιοι, οι υπερμαραθώνιοι και το “iron man”, προσελκύουν διαρκώς αυξανόμενο αριθμό συμμετεχόντων. Μελετώντας αυτούς τους αθλητές, προέκυψαν σε αρκετούς αυξημένα επίπεδα δεικτών καρδιακής νέκρωσης.

Επιπλέον, παρατηρήθηκε πως η μακροχρόνια αθλητική δραστηριότητα μετά την ηλικία των 30 ετών, με περισσότερες από 1.500 ώρες συνολικά και πάνω από 5 ώρες πολύ έντονης άσκησης την εβδομάδα, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής, μιας αρρυθμίας που είναι συχνά η αιτία πρόκλησης σοβαρών αναπηριών.

Ως επακόλουθο, δημιουργήθηκε το ερώτημα αν σε ορισμένους ανθρώπους με φυσιολογική καρδιά, η συχνή επαναλαμβανόμενη και πολύ έντονη εξαντλητική άσκηση μπορεί να προκαλέσει νέκρωση των καρδιακών κυττάρων και να αποτελέσει με αυτόν τον μηχανισμό το υπόστρωμα για κακοήθεις αρρυθμίες.

Οι παραπάνω αναφερόμενες αλλαγές στη δομή της καρδιάς λόγω της άσκησης τροποποιούν τα συνήθη και αναμενόμενα ευρήματα τόσο του καρδιογραφήματος όσο και του υπερηχοκαρδιογραφήματος με τέτοιο τρόπο που μοιάζουν με αυτά που καταγράφονται σε παθολογικές καταστάσεις σαν το έμφραγμα του μυοκαρδίου, τη φλεγμονή ή και τις μυοκαρδιοπάθειες, που είναι η συχνότερη αιτία αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε νέους επαγγελματίες αθλητές.

Επίσης, ειδικά τα αθλήματα αντοχής προκαλούν μείωση της καρδιακής συχνότητας ηρεμίας και οδηγούν στην εμφάνιση διαταραχών του φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού και σε ορισμένες μορφές αρρυθμίας, οι οποίες συνήθως εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια της άσκησης.

Ο ρόλος του εξειδικευμένου καρδιολόγου στη διάγνωση και παρακολούθηση των αθλητών

Σε αυτό το σημείο, αναδεικνύεται ο σημαντικός ρόλος του εξειδικευμένου καρδιολόγου, που εμπλέκεται συστηματικά στην παρακολούθηση αθλητών. Καλείται να αναγνωρίσει και να διαφοροποιήσει τα ευρήματα από τη φυσιολογική προσαρμογή της καρδιάς στην άθληση, από αυτά που οφείλονται σε παθολογικές καταστάσεις, όπως στις μυοκαρδιοπάθειες, που αρκετές φορές καταλήγουν σε τραγικά γεγονότα εντός των αγωνιστικών χώρων, ειδικά σε νεαρούς αθλητές. Επιπλέον, μια λανθασμένη διάγνωση μπορεί να στερήσει τη συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες και αυτό να είναι ένα γεγονός που θα στιγματίσει τη ζωή ενός νέου ανθρώπου.